BİTCOİN’İN TÜRK HUKUK SİSTEMİ NEZDİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Bitcoin kripto para birimi olup çalışma prensibi de şifreleme yöntemine dayanmaktadır. Her bitcoin’in bir şifresi vardır ve bu şifre olmadığı takdirde bitcoin kullanılamaz ve bir nevi bitcoin karşılığı ödenmiş olan para da kaybedilmiş sayılmaktadır.

Bu kapsamda bitcoin’in iki tarafın merkez bankası ya da herhangi bir üçüncü kişi kurum olmadan ve güvenilir bir aracıya ihtiyaç duyulmadan doğrudan birbirleriyle işlem yapabileceği elektronik bir ödeme sistemi olduğu açıklanmaktadır. Bitcoin’ler elektronik ortamda bir mal veya hizmetin karşılığının ödenmesi için kullanılmaktadır. Satın alınan bitcoin’ler dijital cüzdanda saklanmakta olup, her bitcon’in kendine özgü bir dijital imzası bulunmaktadır. Bu dijital imza sayesinde bitcoin’lerin karşılıklı olarak alım satımı mümkün kabul edilmektedir. Kullanıcıların djital cüzdanlarındaki tüm hareketleri block chain (blok zinciri) olarak adlandırılan sanal deftere kaydedilmektedir ve takibi bu defterler incelenerek gerçekleştirilmektedir.

Dijital imzaların doğruluğunun kontrolü ise sitemde kayıtlı ve işlem yapılan diğer dijital imzaların teyidi ile yapılmaktadır. Her imzanın ilişkili olduğu bir gönderici adresi bulunmasıyla sistemde kayıtlı adresler arasında gerçekleşen transfer güvenli hale gelmektedir. Bir nevi referans; bitcon’lerin alım satımında en güvenli durum kabul edilmektedir. Ancak bu durum başlı başına güvenlik sorununu da gündeme getirmektedir. Nitekim dijital imza sahibinin gerçek kimlik bilgileri bu ortamlarda açıklanmamaktadır ve kullanıcılar arasında açık yazılım söz konusudur. Bitcoin’in üretildiği yazılım dahi kamuya ait bir yazılım olduğu için yazılım sahibinin gerçek kimliği de resmi olarak açıklanmamıştır. Kişi hakkında bilinen tek bilgi Satoşi Nakamoto kullanıcı adına sahip olduğudur.

Bitcoin’ler kişiler arasında bir mal veya hizmet karşılığında ödeme alarak; takas noktalarında kullanılan para birimleri karşılığında, tanıdıkları bir kişi ile takasta bulunularak ve ‘madencilik’ yolu ile elde edilebilmektedir. Bitcoin’lerin kişiler arasında gönderilmesi de, telefon uygulamaları ya da bilgisayarlar aracılığıyla yapılmaktadır.

Bitcoin’e ilişkin Türk Hukuku’nda özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak elektronik paraya ilişkin olarak, 6493 sayılı Ödeme Ve Menkul Kıymetler Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun söz konudur. Yine 25 Kasım 2013 tarihinde Bankacılık Düzenleme ve Değerlendirme Kurumu tarafından bitcoin’in hukuki durumuna ilişkin bir açıklama gerçekleştirilmiştir ve bu kapsamda bitcoin elektronik para olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle bitcoin’in 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimini yapılamamaktadır.

Türk Hukukunda ve hatta istisnalar hariç diğer ülke mevzuatlarında bitcoin ile ilgili doğrudan bir mevzuat bulunmamaktadır. Bu nedenle bitcoin’in tüm hukuk kuralları ile muhatap olması ve incelenmesi gerekmektedir. Bitcoin’in vergi hukuku, ceza hukuku ve özel hukuk hükümleri kapsamında değerlendirilmesi gerekirse;

Vergi hukuku kapsamında bir kazançtan vergi alınabilmesi için öncelikle vergiyi doğuran olayın bilinmesi ve gerçekleşmesi gerekmektedir. Ülkemizde kripto paraların ve içerisinde de bitcoin’in hukuksal zemine oturtulması işlemi gerçekleştirilmediğinden vergi hukuku kapsamında vergiyi doğuran olay olarak kabul edilmesi de mümkün değildir. Ancak bitcoin kapsamında yapılan alım satım işlemleri süreklilik arz eden ve gelir elde etme amacı taşımaktaysa kazancın ticari kazanç olarak kabul edilmesi ve bu ticari kazancın vergilendirilmesi düşünülebilecektir. Bu kapsamda alanında uzman bir vergi avukatından danışmanlık alınması oldukça önemlidir.

5237 sayılı TCK’ya göre kanunda açıkça suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilmemektedir. Bu nedenle bitcoin kullanılması, alım satımı gibi faaliyetlerin ceza hukuku kapsamında bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak bitcoin’in kanunda suç olarak sayılan eylemlerde aracı olarak kullanılması halinde (örneğin kara para aklanması, haksız rekabet vb.) ceza söz konusu olacaktır. Yine bitcoin satın almak için gerçek para gönderildiği fakat bitcoin’in gönderilmediği durumlarda hırsızlık, dolandırıcılık ve güveni kötüye kullanma suçları söz konusu olabilecekken bu durumda faillerin belirlenmesi de yoğun ve uzun bir çalışmayı beraberinde getirecektir. IP adresleri üzerinden araştırma yapılarak failin belirlenmesi ve cezalandırılması söz konusu olabilecektir. Bu nedenle alanında uzman bir ceza avukatından hukuki yardım ve danışmanlık alınması oldukça önemlidir.

Bitcoin bir ödeme aracıdır. Ancak Türk Hukuk sistemimizde maaşların bitcoin olarak ödenmesi iş kanununda ücretin ancak para ile ödeneceği açıkça belirtilmiş olduğundan mümkün değildir.

Bitcoin’ler alım satım, teminat, takas, mahsup, rehin vs her türden sözleşmeye konu olabilecektir. Ancak özellikle bitcoin’ler üzerinde alacağına karşılık rehin temin etmek isteyen kişilerin veya finans kurumlarının öncelikle bitcoin’lerin olduğu sanal cüzdanlara erişmeli ve sanal cüzdan da bulunan bitcoin’leri kendilerine ait rehinli bitcoinleri tuttukları sanal cüzdanlara aktarmaları ve rehin hukukuna göre yazılı (en azından online) bir sözleşme yapmaları ve süreci takip etmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda uzman bir avukattan yardım alınmasını önermektedir. 

Miras hukuku uyarınca ise ölen kişinin bitcoin’lerinin mirasçılarına geçmesi mümkündür. Bunun için öncelikle ölen kişinin veraset ilamının alınması ve uzman miras avukatı aracılığıyla intikal işlemlerinin gerçekleştirilmesini tavsiye etmekteyiz. Nitekim öncelikle ölen kişi, murisin sanal defterleri incelenerek terekeye dahil ettirilecek ve bitcoin’in kayıtlı olduğu borsaya başvurularak mirasçılara intikalin gerçekleştirilmesi sağlanabilecektir.

Bitcoin’lere ilişkin hukuki bir düzenleme henüz Türk hukukunda gerçek anlamda gerçekleştirilmediği gibi güvenlik ve denetim mekanizması da sağlıklı bir şekilde işletilememektedir. Bu nedenle bitcoin gibi kripto paralarla uğraşan kişilerin dikkatli olması ceza hukuku, vergi hukuku ve özel hukuk bağlamında sorun yaşamaması için oldukça önemlidir.